Piątki wspomnień: Wiktor Chrzanowski
Wiktor Chrzanowski (1946 – 2012)
„Historie dopowiedziane” taki był tytuł wielkiej monograficznej wystawy Wiktora w Muzeum Etnograficznym w Toruniu w 2011 roku i on najlepiej oddaje charakter jego twórczości.
„Wiktor Chrzanowski, malarz, rzeźbiarz, którego twórczość mieści się w nurcie sztuki nieprofesjonalnej od urodzenia (w 1946 r.) związany był z Toruniem. Dorastał na peryferiach miasta, gdzie rodzice prowadzili niewielkie gospodarstwo. Nieobce były mu zajęcia rolnicze i atmosfera życia wiejskiego. Zdolności plastyczne i zainteresowanie sztuką wykazywał już w dzieciństwie. Wiązał z nimi swoją przyszłość. W 1972 r. skończył pomaturalną szkołę reklamy w Ciechanowie. W poszukiwaniu pracy wyjechał na Śląsk. Przez trzy lata pracował jako dekorator w Katowicach i Bytomiu. Pobyt na Śląsku zaowocował fascynacją folklorem tego regionu i odkryciem sztuki ludowej. Z tego okresu pochodzą jego pierwsze obrazy i rzeźby inspirowane śląską kulturą ludową. Po powrocie do Torunia pracował krótko w dekoratorni Teatru im. Wilama Horzycy. Później, przez dziesięć lat, był zatrudniony na etacie technika-witrażysty w Pracowniach Konserwacji Zabytków. Równolegle w domu realizował swoje hobby – rzeźbił, malował. W 1979 r. zaczął wykonywać rzeźby dla Cepelii w Poznaniu.
Przełomowe znaczenie dla dalszej jego drogi twórczej miało nawiązanie w 1983 r. współpracy z Muzeum Etnograficznym w Toruniu. Pierwsze sukcesy i główne lokaty przyniósł mu udział w cyklicznie organizowanych w latach 80. XX w. konkursach na Twórczość ludową województwa toruńskiego (w kategorii malarstwa i rzeźby). Wkrótce przyszły nagrody w licznych konkursach ogólnopolskich, zwłaszcza za malarstwo. W 1984 r. został przyjęty do Stowarzyszania Twórców Ludowych w Lublinie.
Artysta miał szczególny sentyment do rzeźby, w której podejmował tematykę charakterystyczną dla tradycyjnej sztuki ludowej. Z powodzeniem odpowiadał też na nowe wyzwania wynikające z problematyki konkursowej. Przez krytyków wyżej jednak cenione jest jego malarstwo. Udanie wykorzystywał w nim cechy formalne charakterystyczne dla sztuki ludowej, takie jak zakłócenie perspektywy i proporcji, w celu zwrócenia uwagi na elementy ważniejsze dla treści, typizację postaci, symetrię, dekoracyjność. Na tych podstawach, w przemyślany sposób, budował swój własny styl wypowiedzi artystycznej. Przywiązywał też dużą wagę do szczegółów. W jego obrazach pozornie luźne, dziejące się na różnych planach sceny łączą się w spójną fabułę. Malował najczęściej na płycie pilśniowej farbami olejnymi, na koniec obrazy werniksował dla wydobycia głębi kolorów.
Tematy do obrazów czerpał z historii Polski. Chętnie malował Toruń – sceny z życia średniowiecznego i współczesnego miasta. Sięgał po tradycyjną ikonografię religijną i wątki biblijne, poddając je stylizacji „ludowej”, opatrując przy tym własnym komentarzem. Wiele jego obrazów odzwierciedlających życie dawnej wsi, wprowadza w świat wyidealizowany przez artystę, bezpowrotnie utracony, zabarwiony religijnością ludową. Widzimy na nich sielskie pejzaże, radosnych wieśniaków uczestniczących w pracach polowych, w dożynkach, w jarmarkach, w korowodach zapustnych, w weselach itp. Nastrój pogody wzmacniają czyste, żywe barwy, które w malarstwie Wiktora Chrzanowskiego zawsze dobrane są z dużym wyczuciem. W ostatnich latach włączył się także w nurt zainteresowania kulturą i religijnością żydowską. O walorach jego malarstwa świadczy fakt, że z 36 przyznanych mu nagród w konkursach na sztukę ludową i nieprofesjonalną, aż 31 w tym 9 pierwszych otrzymał właśnie w tej kategorii. Do najbardziej prestiżowych należą otrzymane w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Teofila Ociepki w Bydgoszczy.
Wiktor Chrzanowski miał kilka wystaw indywidualnych – najważniejsze to w Muzeum Etnograficznym w Toruniu (1989 i 2011), w siedzibie STL w Lublinie (2009) i w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej (2013), już pośmiertnie. Jego prace były wystawiane w Niemczech i we Włoszech. Obrazy artysty trzykrotnie (w latach 2007–2009) były prezentowane na Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Naiwnej w Verneuil sur Avre we Francji i w polskiej edycji tego festiwalu „NIKISZ-FOR” w Katowicach, w latach 2008-2010. Prace Wiktora Chrzanowskiego są obecne w wielu muzeach i kolekcjach prywatnych – polskich i zagranicznych.”
Bożena Olszewska
Autorka tekstu jest kustoszką Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prufferowej w Toruniu, a zdecydowana większość prezentowanych prac jest własnością tegoż Muzeum i była pokazywana na wystawie w Galerii Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej KPCK w Bydgoszczy.
