Szlakiem architektury militarnej. Zamki gotyckie (2021)
Szósty przewodnik z serii wydawniczej Kierunek Kujawsko-Pomorskie prowadzi nas „Szlakiem architektury militarnej” przybliżając „Zamki gotyckie”.
Początki zamków na ziemiach polskich sięgają XII wieku. Samo pojęcie „zamek” wchodzi do powszechnego użycia stosunkowo późno, bo dopiero w XV wieku. Wcześniej dla wszystkich założeń obronnych, tak drewniano- ziemnych, jak i murowanych, używano starego określenia „gród”. Z kolei w Prusach krzyżackich, obejmujących także ziemię chełmińską i Pomorze Wschodnie ( inaczej Gdańskie), warowną budowlę zamkową określano przede wszystkim terminem „dom”, w domyśle zakonny, albo- rzadziej – „zamek”.
Zamki lokowano w centrach rozległych dóbr ziemskich, ośrodkach władzy terytorialnej, wreszcie przy ważnych strategicznie szlakach handlowo-komunikacyjnych. Obgrona zamków polegała na rażeniu z góry przeciwnika, albowiem mury obronne, wieże i basztyt wynosiły obrońców wysoko ponad atakującego dołem wroga, obrzucanego kamieniami, a ostrzeliwanego strezałami z łuków i bełtami kusz, co więcej, bliski dostęp pod mury zamkowe utrudniały dookolne fosy, wypełnione wodą na nizinach bądź suche w przypadku warowni położonych na wzniesieniach.
W dziele uwzględnione są warownie, które można zwiedzać i oglądać, gdyż istnieją od wieków jako widoczne w terenie obiekty kubaturowe oraz te, które przetrwały do naszych czasów w postaci czytelnej ruiny. Pominięto zaś te obiekty, które zniknęły z powierzchni ziemi bądź przetrwały jedynie w formie szczątkowo zachowanych reliktów. Zamków, które zniszczały jest w granicach naszego województwa 18 i wszystkie zostały we Wstępie do niniejszego przewodnika wymienione i pokrótce scharakteryzowane. We Wstępie tym znajduje się ponadto charakterystyka średniowiecznego budownictwa militarnego na historycznych ziemiach, współtworzących terytorium naszego województwa, a wchodzących w tamtej epoce w skład Królestwa Polskiego i pruskiego państwa krzyżackiego.
W przewodniku opisane zostały zamki: Bobrowniki, Brodnica, Chełmno, Golub-Dobrzyń, Grudziądz, Kowalewo Pomorskie, Kruszwica, Lipienek, Łabiszyn, Nowe, Nowy Jasiniec, Orle, Pakość, Papowo Biskupie, Pokrzywno, Raciążek, Radziki Duże, Radzyń Chełmiński, Rogóźno-Zamek, Szubin, Świecie, Toruń, Toruń-Dybów, Wąbrzeźno, Wenecja, Zamek Bierzgłowski, Złotoria. Przewodnik zamyka obszerna bibliografia pokaźnej literatury przedmiotu na temat kujawsko-pomorskich gotyckich budowli zamkowych.
Przewodnik w cenie 25 zł do nabycia w siedzibie Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy. Wydawnictwo dostępne jest również w sprzedaży wysyłkowej – więcej szczegółów: sekretariat@kpck.pl, tel. 52 585 15 02 wew. 101.
