Leopold Tyrmand – „Barwny motyl na szarym tle”
Rok 2020 ustanowiony został Rokiem Leopolda Tyrmanda – «(…) autor kultowej powieści „Zły” i bezkompromisowego „Dziennika 1954” był jednym z najbardziej oryginalnych prozaików polskich drugiej połowy XX wieku. W najtrudniejszych czasach zachował wymagającą odwagi niezależność intelektualną».
W maju minęła 100. rocznica urodzin Tyrmanda, w marcu – 35. rocznica śmierci. W marcu mieliśmy spotkać się z Państwem w Salonie Hoffman Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury, jednak z powodu pandemii wydarzenie zostało odwołane. Ale o Tyrmandzie nie zapomnieliśmy i z rozmową o nim powracamy na koniec roku. Bo Rok Tyrmanda wciąż trwa! Serdecznie zapraszamy do obejrzenia rozmowy z dr Marcinem Kowalczykiem z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, którą przeprowadziła dla Państwa Ewa Dąbska z Polskiego Radia Pomorza i Kujaw. Współorganizatorem wydarzenia jest Fundacja Tu Kultura
Leopold Tyrmand (ur. 16 maja 1920 roku w Warszawie, zm. 19 marca 1985 roku w Fort Myers, USA) – polski pisarz i publicysta, znawca i propagator muzyki jazzowej w Polsce. Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Po ukończeniu warszawskiego gimnazjum im. A. Kreczmara wyjechał do Paryża, gdzie przez rok studiował na wydziale architektury Académie des Beaux-Arts. Tam po raz pierwszy zetknął się z jazzem. Wojna zastała go w Warszawie, skąd szybko przedostał się do Wilna. Po zajęciu miasta przez Sowietów, miał krótki epizod pracy dla komunistycznej gazety „Komsomolska Prawda”, który później ukrywał. W 1941 roku został aresztowany przez NKWD za kontakty z jedną z organizacji niepodległościowych, udało mu się jednak uciec z więziennego transportu kolejowego po zbombardowaniu go przez Niemców. Koniec wojny powitał jako więzień obozu koncentracyjnego pod Oslo. Został jeszcze rok w Skandynawii, pracując dla Czerwonego Krzyża i polskich agencji prasowych. Po powrocie do kraju w kwietniu 1946 roku rozpoczął pracę dziennikarza. Publikował recenzje teatralne, muzyczne i sportowe m.in. w „Ekspresie Wieczornym”, „Tygodniku Powszechnym”, „Rzeczpospolitej” i „Ruchu Muzycznym”, pracował w redakcji „Przekroju”. W 1948 roku ukazał się zbiór jego opowiadań wojennych, Hotel Ansgar. W 1950 roku został usunięty z „Przekroju”, po czym rozpoczął pracę w „Tygodniku Powszechnym”, która trwała do marca 1953 roku, kiedy redakcja została rozwiązana. Wkrótce bezrobotny Tyrmand rozpoczął pisanie słynnego Dziennika 1954, portretującego barwnie postaci tamtego okresu oraz społeczne i kulturowe przemiany w Polsce. Przerwał, gdy otrzymał zamówienie na powieść Zły (1955), która okazała się wielkim sukcesem wydawniczym. Pisarz organizował w tamtym czasie festiwale i koncerty jazzowe, będąc nieformalną ikoną młodzieżowego ruchu bikiniarzy. Wydał też zbiór esejów U brzegów jazzu (1957). Kolejne jego powieści nie miały już jednak szczęścia – cenzura wstrzymała publikację Siedmiu dalekich rejsów, z opóźnieniem ukazał się Filip (1961). Również ukończone na początku lat 60. Życie towarzyskie i uczuciowe ukazało się dopiero nakładem Instytutu Literackiego w Paryżu w 1967 roku. Pisarz w 1965 roku wyjechał z Polski i osiadł w Stanach Zjednoczonych. Początkowo pisał dla paryskiej „Kultury”, potem m.in. do „New Yorkera”. W Stanach wydał m.in. Cywilizację komunizmu (1972), będącą wyraźnym sygnałem radykalnej zmiany poglądów z liberalnych na konserwatywne. Wykładał też na State University of New York i na Uniwersytecie Columbia.
(ninateka.pl)
Marcin Kowalczyk – doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Autor monografii Tyrmand karnawałowy i szeregu artykułów naukowych i popularnonaukowych traktujących o kulturze współczesnej. Działalność badawczą uzupełniają zainteresowania twórcze. Na prozatorski dorobek autora składają się dwie powieści: Drugie spojrzenie na planetę Ksi (2014) oraz Pętle pamięci (2017). Jego teksty ukazywały się również w czasopismach literackich, a także trafiły do kilku antologii opowiadań.
