Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu – Zeszyt nr 5

Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu – Zeszyt nr 5 dostępny jest w sprzedaży, w cenie 16 zł, w siedzibie KPCK. Prowadzimy również sprzedaż wysyłkową – zamówienia prosimy kierować na adres: sekretariat@kpck.pl. Zeszyt dostępny jest również w wersji elektronicznej w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej – kliknij tutaj

Dziś trafia do Państwa piąty rocznik „Materiałów do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, Pokonaliśmy długą drogę od zamysłu do pierwszego i chyba nieostatnie- go jubileuszu. Mamy więc piąty zeszyt w piątym roku i świadomość, że udało się nam – zespołowi Pracowni Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy – stworzyć periodyk przybliżający historię, sztukę i kulturę materialną Bydgoszczy i regionu. Brzmi to optymistycznie i jednocześnie zobowiązuje gdyż nasz rocznik wypełnił lukę i został zaakceptowany na rynku wydawniczym. Jednak na początku nie było tak łatwo i musimy przyznać, że gdyby nie samozaparcie i entuzjazm pomysłodawców. świadomość potrzeby popularyzowania wiedzy o nieznanych wydarzeniach dziełach architektury, malarstwa, rzeźby, rzemiosła artystycznego i o wszystkim co składa się na korzenie lokalnych społeczności, a także pomoc osób zauroczonych rodzinnymi stronami. które po- parły ideę powstania „Materiałów…” to w 1996 roku nie ukazałby się pierwszy zeszyt; a dziś nie byłoby „pięciolecia”.

W tym miejscu dziękujemy przyjaciołom autorom kolegom z zespołu i wszystkim którzy słowem, czynem i funduszami sprawili. że „Materiały…” obecne i upowszechniają wiedzę o tym co takie bliskie, a często nieznane.

Przyjęta otwarta formuła tematyczna publikacji. cyklicznie prezentującej zbiór artykułów składających się z tekstów monograficznych i przyczynkarskich odzwierciedlających aktualny stan wiedzy nad omawianym zagadnieniem, została zaaprobowana. Sprawdził się także układ zeszytu przedstawiający ogromnie zróżnicowane tematycznie teksty, w blokach problemowych: Bydgoszcz, region i komunikaty. W wypadku szeroko rozumianego regionu objęliśmy w sposób naturalny, acz dla nas nieoczekiwany, rozległe tereny składające się na obecne województwo kujawsko-pomorskie.

I tak, sięgnęliście Państwo po naszą „piątkę”. Dziękując, życzymy przyjemnej lektury artykułów, które pozwolą zatrzymać się na chwilę w Bydgoszczy, a następnie wyruszyć w podróż przez Krajnę, Kujawy, ziemię dobrzyńską, chełmińską i lubawską do takich miejsc jak Strzelno, Chełmża, Kcynia, Chomiąża Szlachecka. Toruń. Chełmno aż do odległej Kościerzyny. Wszystko to za sprawą kilkunastu autorów. wśród których witamy nowych współpracowników.

W obecnym numerze. w części poświęconej Bydgoszczy, możemy zapoznać się z rzetelną analizą artystyczną i ikonograficzną monet bitych w bydgoskiej mennicy autorstwa Witolda Garbaczewskiego. Przyjrzeć się nieistniejącemu pomnikowi króla Fryderyka II Wielkiego, który omówił Marek Romaniuk kontynuując cykl poświęcony prezentacji bydgoskich pomników. Również tekst Iwony Jastrzębskiej – Puzowskiej stanowi drugą część materiału. zapoczątkowanego w zeszycie nr 3, poświęconego Fritzowi Weidnerowi. Zainteresowani poznają jego życiorys oraz kamienice i wille, które wybudował dla bydgoszczan. Z autorką kolejnego tekstu Danutą Sójkowską odbędziemy wędrówkę przez krainę wyrobów ludwisarskich, równocześnie poznając osobę kolekcjonera Romana Stobieckiego.

W części dedykowanej regionowi znajdą Państwo interesujące teksty w większości poruszające tematy dotychczas nie będące przedmiotem zainteresowania szerokiego kręgu badaczy. Jolanta Łoś opisuje obowiązujący element dawnego stroju. a mianowicie zapinki odnalezione przez archeologów w Zakrzewskiej Osadzie koło Więcborka. Odmienny w charakterze jest oparty na źródłach, obszerny artykuł Grzegorza J. Budnika stanowiący szczegółowe studium działań fundacyjnych na rzecz wyposażenia świątyń na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej. Lech Łbik analizuje proweniencję Piety otoczonej kultem w Kościerzynie. a którą. jak udowadnia autor artykułu. czczono kiedyś w Chełmnie. Dalej z Piotrem Bireckim możemy prześledzić dzieje chełmżyńskiej konkatedry. która stała się miejscem spoczynku dostojników i duchownych Diecezji Chełmińskiej. Następne teksty dotyczą Strzelna. które tradycyjnie kojarzy się z zabytkami sztuki romańskiej. tymczasem autorzy dwu kolejnych artykułów ze strzeleńskiej skarbnicy wydobyli tematy nieznane. Lech Łbik podjął się niespotykanego trudu zinwentaryzowania wszystkich (ponad 1000 I) partykuł relikwii zgromadzonych w Strzelnie, a składających się na kolekcję. którą szczegółowo omówił tworząc unikatowy katalog świętych cząstek. uzupełniony aneksem zawierającym streszczenia dokumentów poświadczających autentyczność relikwii. W badaniach nad kultami. artykuł ten może być przełomowy bowiem takie systematyczne opracowywanie i katalogowanie zespołów relikwii rzuca nowe światło na przejawy życia religijnego. W tym kontekście cenne uzupełnienie stanowi omówienie ołtarza relikwiarzowego p. w. Św. Krzyża pióra Agnieszki Wysockiej. która podjęła próbę odczytania bogatego programu ikonograficznego ołtarza. któremu przypisany został niecodzienny odpust. Ze Strzelna przenosimy się na ziemię chełmińską by zapoznać się z typologią XVIII-wiecznych kościołów drewnianych, których architekturę przeanalizowała Iwona Gołembiowska. Unikatowe wydawnictwo księgi cudów z 1814 r. „Filar przy drodze…” stało się dla Alojzego Szudrowicza pretekstem do przybliżenia przejawów dawnego, acz nadal żywego kultu rzeźby Chrystusa Ukrzyżowanego z pokarmelickiego kościoła w Kcyni. Odmienną problematykę porusza artykuł Katarzyny Kluczwajd rzeczowo prezentujący kilkanaście wyrobów srebrnych. które w ostatnich latach wzbogaciły kolekcję toruńskiego muzeum. Tekst opatrzony katalogiem, omawiający m.in. nieopracowane wcześniej dzieła, wnosi nowe dane do badań nad złotnictwem czasów nowożytnych.

Zeszyt piąty „Materiałów…” zamykają trzy komunikaty: Józefa Łosia o archaicznych łodziach jednopiennych. Kazimierza Wierskiego, lokalizujący siedzibę rodu Nałęczów’ z które- go wywodził się Mikołaj zwany „Diabłem Weneckim”, oraz tekst Ewy Raczyńskiej-Mąkowskiej przybliżający nieco kulisy powstania budowli, która zapisała się w najnowszej historii Bydgoszczy jako najlepszy obiekt użyteczności publicznej wzniesiony w Polsce w dekadzie 1989-1999.

Na tym kończę i życzę interesującej lektury „Materiałów…”.
Bogna Derkowska-Kostkowska

BYDGOSZCZ

• WITOLD GARBACZEWSKI, Monety bite w mennicy bydgoskiej. Ikonografia i miejsce w sztuce polskiej doby manieryzmu i baroku
• MAREK ROMANIUK, Pomnik króla Fryderyka II Wielkiego w Bydgoszczy
• IWONA JASTRZĘBSKA – PUZOWSKA, Poglądy artystyczne i twórczość bydgoskiego architekta Fritza Weidnera. Część II. Działalność architektoniczna
• DANUTA SÓJKOWSKA, Roman Stobiecki – bydgoski kolekcjoner

REGION

• JOLANTA ŁOŚ, Zapinki z Zakrzewskiej Osady, gm. Więcbork, jako element stroju w okresie wpływów rzymskich
• GRZEGORZ J. BUDNIK, Fundatorzy wystroju wnętrz kulinarnych na Kujawach i Ziemi Dobrzyńskiej w XIV-XVI wieku. Część 1: Okres XIV – 1 poło XV wieku
• LECH ŁBIK, Metryka kościerskiej Piety z chełmińskim rodowodem
• PIOTR BIRECKI, Bazylika konkatedralna w Chełmży – nekropolia dostojników i duchowieństwa dawnej Diecezji Chełmińskiej w latach 1251 – 1824
• LECH ŁBIK, Kolekcja relikwii z kujawskiego Strzelna
• AGNIESZKA WYSOCKA, Ołtarz relikwiarzowy p.w. Św. Krzyża w kościele p.w. Św. Trójcy w Strzelnie
• IWONA GOŁEMBIOWSKA, Przyczynek do badań nad typologią kościołów drewnianych na ziemi chełmińskiej
• ALOJZY SZUDROWICZ, Cudowny krucyfiks z Kcyni i zarys dziejów jego kultu
• KATARZYNA KLUCZWAJD, Nowo nabyte srebra toruńskie i inne w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu

KOMUNIKATY

• JÓZEF ŁOŚ, Łodzie dłubanki w zbiorach Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy
• KAZIMIERZ WIERSKI, Próba usytuowania grodu Nalęczów w Chomiąży Szlacheckiej na Palukach
• EWA RACZYŃSKA – MĄKOWSKA, Najlepszy polski obiekt użyteczności publicznej stoi w Bydgoszczy