Literatura w Centrum: Wojciech Kass

Prowadzenie: Bartłomiej Siwiec

Wojciech Kass, ur. 1964 w Gdyni poeta, eseista, diarysta. W 1989 roku ukończył Filologię Polską na Uniwersytecie Gdańskiem, a pracę magisterską obronił pod kierunkiem prof. Marii Janion. W tym okresie laureat II nagrody poetyckiej „Nike Warszawska” (Warszawa–Białobrzegi, 1987) i nagrody specjalnej w V Ogólnopolskim konkursie Literackim im. Ryszarda Milczewskiego-Bruno (Grudziądz, 1987) oraz założyciel gdańskiej grupy poetyckiej „W zatoce”. Opublikował tomiki: Do światła (1999), Jeleń Thorwaldsena (2000) – za które otrzymał nagrodę im. Kazimiery Iłłakowiczówny i nagrodę Stowarzyszenia Literackiego w Suwałkach, Prószenie i pranie (2002), 10 Gedichte aus Masurenland (wybór wierszy w języku polskim i niemieckim, 2003), Przypływ cieni (2004), Gwiazda Głóg (2005) – nominacja do Nagrody Literackiej Warmii i Mazur „Wawrzyn”, Pieśń miłości, pieśń doświadczenia (z Krzysztofem Kuczkowskim, 2006), Wiry i sny (2008) – Nagroda Poetycka „Otoczak” przyznawana na Śląsku i nominacja do „Wawrzynu” oraz 41 (2010). W 2012 ukazała się publikacja pt. Czterdzieści jeden. Wiersze i glosy, zawierająca pieśni z 41, dziennik poety z okresu ich pisania, komentarze krytyków i historyków literatury o tym tomie oraz wiersze nowe. W 2014 kolejny tomik Ba! Dwadzieścia jeden wierszy, w 2015 Przestwór. Godziny nominowany do Nagrody Literackiej Stoł. Miasta Warszawy. W 2016 ukazał się wybór jego poezji Pocałuj światło. 89 wierszy, w 2018 Ufność. Trzy poematy, w 2019 Objawy – wyróżniony Nagrodą Poetycką im. ks. Jana Twardowskiego, w 2020 Metaf – również wyróżniony Nagrodą Poetycką im. ks. Jana Twardowskiego. Jest autorem opracowania o związkach Czesława Miłosza i jego krewnych z Sopotem Aj, moi dawno umarli (1996), książki eseistycznej Pęknięte struny pełni. Wokół Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (2004) nominowanej do „Wawrzynu”, współautorem słownika Mazury. Słownik stronniczy, ilustrowany (2008) oraz współredaktorem (wraz z prof. Jarosławem Ławskim) Z ducha Orfeusza. Studia o polskiej poezji 2010–2016 (2018). Wraz z żoną Jagienką, w ramach serii książka do pisania wydawnictwa „Austeria” opracował tomy Pranie (2019) oraz Gałczyński (2020). Esej Wojciecha Kassa Światło jaśnie gość zainaugurował serię broszur „Prelekcje Mistrzów” Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku (2018). Pod koniec 2018 roku ogłosił Tak. Trzy eseje o poezji, trzy lata później w 2021 roku pisarski notes (fragmenty) – Ręka pisząca oraz Kamyk metafizyczny. Wiersze i poematy z lat 1996–2021”. 
Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Pen Clubu i ZAiKS-u. Stypendysta Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2002, 2008). Od 2002 roku członek redakcji dwumiesięcznika literackiego „Topos”, od 2022 – członek rady programowej pisma. Prowadził zajęcia creative lighting w Studium Artystyczno-literackim Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Białostockiego. Członek rady naukowej serii wydawniczej Colloquia Orientalia Bialostocensia. Ponadto jest pomysłodawcą i wieloletnim sekretarzem przyznawanej od 2011 roku Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego „Orfeusz” za najlepszy tom poetycki ukazujący się w Polsce. Uhonorowany za dorobek literacki nagrodą „Nowej Okolicy Poetów” (2004), „Sopocką muzą” – nagrodą prezydenta Sopotu (2011), „Katarzynką” – nagrodą prezydenta Działdowa (2020), ponadto: Brązowym Krzyżem Zasługi (2006), Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Warmińsko-Mazurskiego (2014), brązowym (2007) i srebrnym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” (2015). Jego wiersze tłumaczone są na język niemiecki, angielski, włoski, francuski, hiszpański, litewski, czeski, słoweński, serbski, chorwacki, ukraiński, bułgarski, rosyjski. Od 1997 roku pracuje i mieszka w Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Praniu na Mazurach.

Z końcem lata 2021 roku do rąk czytelników trafiła nowa książka Wojciecha Kassa Ręka pisząca. Cóż to za książka? Otóż są to fragmenty dziennika znanego poety, eseisty, który od 2012 roku regularnie publikuje na łamach „Toposu” i „Almanachu Prowincjonalnego”. Wyboru z całości dokonał prof. Jarosław Ławski. Wydawcą jest Wydawnictwo Austeria, które jednocześnie zapowiada, że ta książka „anonsuje publikację znacznie obszerniejszej całości”.  Prawda, zapiski, które trafiły do rąk czytelników, to zaledwie 120 stron. Podejrzewam, że dziennik znany czytelnikom „Toposu” pod nazwą Notes, który Kass prowadzi już tyle lat, jest znacznie obszerniejszy niż ten prezentowany. A w takiej sytuacji jakże ważna jest rola osoby odpowiedzialnej za wybór. Wydaje się, że autor ma całkowite zaufanie do Ławskiego, skoro powierza mu bardzo trudne zadanie, jakim jest dokonanie odpowiedniej selekcji.
Jakie skojarzenia budzi tytuł książki, czy zmusza nas do pewnej refleksji? Otóż wydaje się, że nawet średnio wyedukowany czytelnik zwróci uwagę na konotację z historią, która przytrafiła się starotestamentowemu władcy Babilonu, pysznemu Baltazarowi, na którego pałacu tajemnicza ręka napisała trzy znane słowa: „mane, tekel, fares”. I to jest punkt wyjścia – Kass zdecydowanie należy do poszukiwaczy tajemnicy: wydaje się, że w świecie, w którym zostaliśmy niejako pożarci, rozgryzieni i przetrawieni przez system powszechnie zwany racjonalnym, dla tajemnicy nie ma już miejsca, wszystko jest rozpracowane. Kass już w tytule mówi: „sprawdzam” i stwierdza, że jeszcze w kilku sferach (choćby w poezji) tajemnica przetrwała, a niektóre wiersze po prostu wymykają się racjonalnemu oglądowi. Poezja i osobiste zapiski, którym autor poświęcił tyle lat, są właśnie przykładem wiary w trwałość świata tajemniczego, nierozpoznanego, zagadkowego, jakby ufał, że to, co ważne i unikalne, potrafi się odpowiednio ukryć, nie daje się łatwo uchwycić. Kass jako poeta jest niewątpliwie buntownikiem tajemnicy, jej orędownikiem i trochę też powiernikiem. Człowiek w geście buntu wystawia pięść i mówi: „jeszcze jestem, jeszcze trwam, jeszcze walczę”. Jakby życie twórcy polegało przede wszystkim na stawaniu okoniem, na rebelii bez końca, ale w imię uniwersalnych wartości. (Bartłomiej Siwiec, fragment niepublikowanej recenzji)

Fot. Beata Bieńkowska

Wstęp wolny